Wirtualne archiwum pieśni

Wirtualne archiwum pieśni

W ramach stypendium Ministra Kultury uzyskanego w roku 2020 przez Rafała Foremskiego powstało „Wirtualne Archiwum Pieśni”. Archiwum jest syntezą ponad 10 lat doświadczeń, obejmuje kilkadziesiąt nagrań  audio i video dokonanych  w ramach kilkunastu wypraw do  tak zwanych  wsi polskich na Bukowinie Rumuńskiej (w których przez  200 lat  potomkowie osadników zachowują zwyczaje i ciekawą odmianę języka), w mołdawskiej Styrczy i  naddniestrzańskiej Swobodzie Raszków (gdzie mimo zanikania języka mieszkańcy ciągle modlą się i śpiewają po polsku).

W tych dość hermetycznych, pozostających w izolacji społecznościach zachował się bardzo ciekawy, bogaty repertuar pieśni świeckich i religijnych śpiewany często w starych „powolnych” wariantach, z charakterystycznym dla tych terenów, a rzadkim w polskiej tradycji wielogłosem.

Archiwum obejmuje także osiem filmów dokumentalnych zrealizowanych  w ramach cyklu „W poszukiwaniu pieśni na Puste Noce” – zapisów spotkań z pomorskimi śpiewakami pogrzebowymi. 

Mamy nadzieję, że zaprezentowany na stronach zbiór pieśni będzie służył zarówno muzykom, badaczom, jak i wszelkim zainteresowanym polską kulturą tradycyjną, a z czasem stanie się również ważnym świadectwem dla mieszkańców odwiedzanych terenów.

 

Bukowina Rumuńska

Materiał obejmuje nagrania dokonane we wsiach Plesza, Pojana Mikuli, Nowy Sołoniec i Kaczyka .  Tereny te od ponad 200 lat zamieszkują potomkowie górali czadeckich, a także osadników z Beskidu Żywieckiego, Bochni i Wieliczki (Kaczyka). Społeczność ta mimo upływu dwóch stuleci utrzymała  swój  język i zwyczaje, które w hermetycznych warunkach i w wyniku skomplikowanych procesów, jakie zachodziły na wyjątkowym obszarze Bukowiny wykształciły swoje bardzo ciekawe  lokalne odmiany.

Obszar ten – mimo niewielkiej odległości geograficznej od Polski -   pozostaje ciągle stosunkowo słabo znany.  Mało jest  publicznie dostępnych materiałów dokumentujących tamtejszą kulturę muzyczną.

 

Naddniestrze

(oficjalnie Naddniestrzańska Republika Mołdawska)  to skrawek wydarty w 1990  Mołdawii -  obecnie autonomiczne terytorium z własną flagą i monetą, nieuznawane przez żaden kraj na świecie.

Na terenie samozwańczej republiki, po  wschodniej stronie doliny Dniestru, nieopodal granicy z Ukrainą, znajduje się polska wieś Swoboda Raszków, znana niegdyś pod nazwą Księżówka. Polscy mieszkańcy zasiedlili te tereny jeszcze przed zaborami, jednak ciągle żywa jest pamięć  napływających po  powstaniu styczniowym uciekinierów, którzy mieli licznie osiedlić się we wsi.

Mieszkańcy Swobody na codzień używają mieszanki języka ukraińskiego rosyjskiego i mołdawskiego natomiast nadal modlą się i śpiewają po polsku. W tych specyficznych  i trudnych warunkach  przetrwało również wiele ciekawych zwyczajów i pieśni.

 

W poszukiwaniu pieśni na Puste Noce

Puste Noce to zanikający obrzęd o rodowodzie przedchrześcijańskim, w trakcie którego cała społeczność schodziła się, by towarzyszyć zmarłemu w noc poprzedzającą pogrzeb. Potrzeba, by gromadzić się nocą wokół ciała, wspólnie spędzać czas zawieszenia, w którym − jak wierzono − „tu już go nie było, a tam jeszcze nie dotarł”, była silniejsza niż  ból, zmęczenie i towarzysząca zazwyczaj obrzędowi niechęć Kościoła. Spotkania na Puste Noce miały swoją strukturę i przewodników – śpiewaków znających repertuar i prawidła.

Nagrany pomiędzy majem a listopadem 2019 roku obszerny materiał  jest  próbą udokumentowania unikalnych spotkań ze śpiewakami pogrzebowymi z Kaszub i Pomorza Zachodniego– łącznikami ze światem, w którym pieśń towarzyszyła człowiekowi od narodzin do śmierci.

 

www.kuludziom.org.pl – Wirtualne Archiwum Pieśni